Gənc bağban

   Balaca Sabir dərslərini oxuduqdan sonra bağda babasına kömək etməyi çox sevirdi. Sabir anadan olanda babası ona öz adını qoymuşdu. Sabir baba hər zaman deyərdi ki, “Bağa baxarsan bağ olar, baxmazsan dağ olar…“.

   Baba nəvəsini kiçik olduğuna görə çox da yormazdı. Balaca Sabir dünyaya gələndə babası onun adına bir ağac əkmişdi. Nəvə böyüdükcə ağac da böyüyürdü. Odur ki, balaca Sabirin işi bağdaki həmin ağaca baxmaqdan ibarət idi.

   Balaca Sabir bilirdi ki, ağaclar nə qədər ki, kiçikdirlər, onları çox yaxşı suvarmaq lazımdır. Amma nə qədər suvarmaq lazım olduğunu bilmirdi. Ona görə də babasından soruşmaq qərarına gəldi. Babası ona izah etdi ki, suvarma suyunun miqdarı ağacdakı yarpaqların cəmi miqdarı ilə düz mütənasibdir. Ağacların yaxşı böyüməsi üçün hər ağaca onun hər yarpağına bir litr olmaqla su vermək kifayətdir.

   Xoşbəxtlikdən Sabirin ağacındakı yarpaqlar yaruslarla böyüyür, başqa sözlə, ən yuxarıdakı birinci yarusda iki yarpaq, ikincidə dörd yarpaq, sonrakında altı yarpaq və s., hər sonrakı yarusda əvvəlkindən iki yarpaq çox olmaqla yerləşir. Ən yuxarıda isə əlavə bir yarpaq böyüyür. Sizdən tələb olunan Sabirin ağacı üçün onu suvarmağa lazım olan suyun miqdarını hesablayan proqram yazmaqdır.

Giriş verilənləri

   Tək sətirdə ağacda yarusların miqdarı olan n (0 ≤ n ≤ 1000) ədədi verilir.

Çıxış verilənləri

  Tək sətirdə ağacı suvarmaq üçün neçə litr suyun tələb olunduğunu vermək lazımdır.

Nümunə

Giriş verilənləri	Çıxış verilənləri
3	13

   Proqramı özünüz tərtib etməyə çalışın. Əgər alınmasa, aşağıdakı həll ilə tanış olun.

Robot

   Xoşbəxtlər ölkəsinin məktəbliləri heç vaxt darıxmırdılar. Çünki onların məktəblərində Robototexnika fənni tədris olunurdu. Uşaqlar dərslərdə robot düzəldir, onlara müxtəlif missiyaları yerinə yetirməyi öyrədirdilər. Hətta aşağı siniflərin şagirdləri də boş oturmurdular. Onların robotları sadə olsa da, yeriməyi bacarırdı.

   Düzdür balacaların balaca robotları hələ ki, irəli və geriyə gedə bilirdi. Amma kiçik robot mühəndisləri söz vermişdilər ki, robotlarını gələcəkdə təkmilləşdirəcəklər və onlar nəinki sağa-sola da gedəcək, eləcə də tullanmağı və qaçmağı da bacaracaqlar.

   Məktəblilər robotlarını xüsusi bir zolaq üzərində hərəkət etdirirdilər. Eni 1 olan və hər iki tərəfə uzanan zolaq 1×1 ölçülü damalara bölünmüşdür. Bu damaların birində dayanan robot (aşağıdaki şəkildə həmin robot kvadratla işarə edilmişdir) bir damadan digərinə hərəkət edə bilər.

   Robotun yerdəyişməsi hər bir əmri latın əlifbasının 3 böyük hərfinə – L, R, S hərflərinə uyğun proqramla müəyyənləşir. L əmri icra edildikdə robot bir dama sola, R əmrində bir dama sağa hərəkət edir, S əmrində isə olduğu damada qalır.

   Proqramın icrası dedikdə orda yazılan bütün əmrlərin ardıcıl yerinə yetirilməsi başa düşülür. Sizdən tələb olunan robotun neçə müxtəlif damaya getdiyini müəyyənləşdirən proqram yazmaqdır.

Giriş verilənləri

   Giriş verilənləri robot üçün yazılmış proqram olan L, R, S simvollarından ibarət tək sətirdir. Verilmiş bu proqram 10000 -dən çox olmayan əmrdən ibarətdir.

Çıxış verilənləri

  Tək sətirdə robotun öz proqramına əsasən gəzdiyi müxtəlif damaların sayını göstərən ədədi vermək lazımdır.

Nümunə

Giriş verilənləri	Çıxış verilənləri
RRSRRLRR	6

   Proqramı özünüz tərtib etməyə çalışın. Əgər alınmasa, aşağıdakı həll ilə tanış olun.

Mənbə: https://www.e-olymp.com

Sətrin açılması

   Latın əlifbasının böyük hərflərindən ibarət sətirə baxacağıq. Məsələn: AAAABCCCCCDDDD. Bu sətirin uzunluğu 14-ə bərabərdir. Burada təkrarlanan simvollar silinərək  həmin simvolların təkrarlanma sayını göstərən ədəd və bu simvolun özü ilə əvəz edilir. Yuxarıda verilmiş sətir 4AB5C4D kimi göstərilə bilər. Təsvir edilən metodu  sətirlərin yığılması adlandıracağıq.

   Yığılmış sətiri götürərək,  onun ilkin sətirini bərpa edən proqramı tərtib edin.

Giriş verilənləri

   Giriş verilənləri bir yığılmış sətirdən ibarətdir. Həmin sətirlərin maksimum uzunluğu 80-i aşmır.

Çıxış verilənləri

  Bərpa edilən sətir.

Nümunələr

Giriş verilənləri	Çıxış verilənləri
3A4B7D	AAABBBBDDDDDDD
12AB	AAAAAAAAAAAAB

   Proqramı özünüz tərtib etməyə çalışın. Əgər alınmasa, aşağıdakı həll ilə tanış olun.

Pünhan babanın yaşı

   Havası təmiz, günəşi bol olan bir şəhərdə 13 yaşlı Adil yaşayır. Adilin xətrini dünyalar qədər istədiyi Pünhan adlı babası var. Günlərin bir günü Adil babasından yaşını soruşur. Pünhan baba deyir lki, mənim yaşım 40-dan az deyil. Amma sənə yaşımı deməyəcəm, gərək özün tapasan. Bununla belə sənə bir ipucu verə bilərəm.

   Mənim yaşım natural bir ədəddir. Amma cüt və ya tək olduğunu da deməyəcəm. Əgər yaşım cütdürsə, onu 2-yə böl, təkdirsə ona 1 əlavə et. Əldə etdiyin nəticə üzərində yenə eyni əməliyyatları icra elə, ta ki 1 alınana qədər. Yerinə yetirdiyin bu əməliyyatların sayı sənin yaşına bərabər olacaq. Artıq mənim yaşımı tapa bilərsən.

   Pünhan baba həm də Adilə söz verdi ki, əgər yaşını tapa bilsə, ona maşın sürməyi öyrədəcək. Adilə babasının yaşını tapmaqda kömək edin.

Giriş verilənlərinin formatı

   Tək sətirdə Adilin yaşı olan 13 ədədi verilir.

Çıxış verilənlərinin formatı

   Pünhan babanın yaşını tək sətirdə çap etmək lazımdır.

   Proqramı özünüz tərtib etməyə çalışın. Əgər alınmasa, aşağıdakı həll ilə tanış olun.

Bonus

   COVID-19 pandemiyası dövlət və özəl şirkətlərin də işini çətinləşdirmişdi. Böyük krizisə baxmayaraq MilliByte kompaniyası uğurlu fəaliyyət göstərərək xalis mənfəət və gəlirlərində artıma nail olmuşdu. Məhz buna görə də şirkətin rəhbəri bu uğurda rolu olan əməkdaşlarını mükafatlandırmaq qərarına gəlmişdi. Ay sonunda işçilər əmək haqqlarına əlavə olaraq bonus da alacaqdılar.

   Bu haqda elanlar lövhəsində məlumat da yerləşdirildi. Məlumatda həmçinin qeyd olundu ki, bir neçə günə kimin nə qədər bonus alacağı da elan olunacaq. Lakin rəhbərlik əməkdaşlarına veriləcək mükafatın məbləğinin hər kəs tərəfindən bilinməsini istəmirdi. Ona görə belə bir qərara gəldilər ki, bonus məbləğlərinin yerinə fərqli say sistemlərində verilmiş ədədlər yazsınlar. Əməkdaşların ad və soyadlarının yerinə isə onların yaşını qeyd etsinlər. Hər əməkdaş üçün say sistemi isə belə seçilirdi. Əməkdaşın yaşını götürərək onluq mövqedə duran rəqəmini silib üzərinə 2 gəlirdilər. Və beləcə alınan ədəd say sisteminin əsası qəbul edilirdi.

   İndi Sizdən tələb olunan MilliByte şirkətinin öz əməkdaşlarına nə qədər bonus verdiyini onluq say sistemində tapmaqdır.

   Əməkdaşların sayı 50-dən azdır, yaşları 100-dən çox deyil, aldıqları bonus onluq say sistemində 100000 manatdan çox deyil.

Giriş verilənlərinin formatı

   Birinci sətirdə bonus alacaq əməkdaşların sayı n (n < 50) verilir. Növbəti sətirlərdə isə  arada boşluq olmaqla əməkdaşın yaşı və hansısa say sistemində (rəqəm və böyük ingilis hərfləri ilə ifadə olunan) aldığı bonus miqdarı verilir.

Çıxış verilənlərinin formatı

   Hər əməkdaşın aldığı bonusun miqdarını onluq say sistemində ayrı-ayrı sətirlərdə çap etmək lazımdır.

Nümunə

Giriş verilənləri	Çıxış verilənləri
2 28 2800 30 101	2800 5

   Proqramı özünüz tərtib etməyə çalışın. Əgər alınmasa, aşağıdakı həll ilə tanış olun.

Armud ağacı

   Mauqlinin böyüyüb başa çatdığı Seoni cəngəlliyində çox ləzzətli armudlar yetişirdi. Amma onların içərisində elə bir armud ağacı var idi ki, onun meyvələri tamam başqa aləm idi. Belə bir məsəl var, “meşədə armudun yaxşısını ayı yeyər”. Elə ona görə də bu armud ağacının yerini yalnız ayı Balu bilirdi.

   Balu sevimli armud ağacının çiçəklənməsini və meyvə verməsini hər dəfə səbirsizliklə gözləyərdi. Ağac bar verməyə başlayanda ayı gəlib meyvələri sayar və onların n qədər olduğunu müəyyənləşdirərdi. O məhsulun bol olmasına sevinib Allaha şükr edərdi. Bu mövsüm də belə oldu, hər gün armud yeyəcəyini qət edən ayı mağarasına şad-xürrəm geri döndü. Seoni cəngəlliyinin torpaqları çox münbit olduğundan armudlar tez yetişirdi. Bir neçə gün sonra Balu yetişmiş armudları toplamağa gəldi. Bu onun məhsul yığımının ilk günü idi. Balu ağacda k sayda yetişmiş armud gördü və səliqəylə dərib səbətinə qoydu. Bu armudları o elə həmin gün yeyəcək və sabahısı gün yenidən gələcəkdi. Təcrübəsinə əsasən Balu bilirdi ki, hər yeni gün ağacdakı yetişmiş armudların sayı əvvəlki gündən m qədər çox olurdu.

   Balu həm də onu bilirdi ki, armudda çoxlu vitaminlər var. Odur ki, hər gün daha çox armud yemək onu qəti narahat etmirdi.

   İndi Sizdən tələb olunan ayı Balunun sonuncu gün, yəni n-ci armudun yetişdiyi gün neçə armud yeməsini tapmaqdır.

Giriş verilənlərinin formatı

  Tək sətirdə n, k və m (1000000000-ı aşmayan) tam ədədləri verilir.

Çıxış verilənlərinin formatı

  Məsələnin cavabı olan tam ədədi tək sətirdə çap etmək lazımdır.

Nümunə

Giriş verilənləri	Çıxış verilənləri
10 1 1	4
100 20 10	10

Proqramı özünüz tərtib etməyə çalışın. Əgər alınmasa, aşağıdakı həll ilə tanış olun.

 

Armstronq ədədləri

   Hesab aləmində çoxlu maraqlı ədədlər vardır. Belə ədədlərə nümunə kimi Armstronq ədədlərini göstərmək olar. Əgər n-rəqəmli ədədin rəqəmlərinin n-ci qüvvətlərinin cəmi həmin ədədin özünə bərabərdirsə, belə ədəd Armstronq ədədi adlanır.

Məsələn: 153 = 1³ + 5³ + 3³ ; 1634 = 1⁴ + 6⁴ + 3⁴ + 4⁴

Sizdən tələb olunan a-dan b-yə qədər bütün Armstronq ədədlərin tapmaqdır.

Giriş verilənlərinin formatı

  Tək sətirdə a və b (100 ≤ a ≤ b ≤ 999) tam ədədləri verilir.

Çıxış verilənlərinin formatı

  a-dan b-yə qədər bütün Armstronq ədədlərini tək sətirdə çap etmək lazımdır.

Nümunə

Giriş verilənləri	Çıxış verilənləri
100 400	153 370 371

   Proqramı özünüz tərtib etməyə çalışın. Əgər alınmasa, aşağıdakı həll ilə tanış olun.

Zəncirli cib saatı

   Ələsgərin babasından yadigar zəncirli cib saatı var. Bu saat hər saatın tamamında saatın göstəricisinə uyğun olaraq zəng çalır. Məsələn, saat 5-də beş dəfə, saat 10-da on dəfə zəng çalır. Hər saatın yarısında isə 1 dəfə zəng çalır.

   Bir təqvim günü içində başlanğıc və son vaxtı bilməklə bu zaman aralığında ümumi zənglərin sayını hesablayan proqram tərtib edin.

Giriş verilənlərinin formatı

  Tək sətirdə başlanğıc və son vaxt verilir. Vaxtlar boşluqla ayrılmış saat (h) və dəqiqə (m) (0≤ H≤ 23, 0≤M≤59) formatında verilir.

Çıxış verilənlərinin formatı

   Zənglərin sayını tək sətirdə vermək lazımdır.

Nümunə

Giriş verilənləri	Çıxış verilənləri
13 30 15 10	7

   Proqramı özünüz tərtib etməyə çalışın. Əgər alınmasa, aşağıdakı həll ilə tanış olun.

Cəbiş müəllimin sabunları

   Uzunuzadı dilətutmalardan sonra xanımı Cəbiş müəllimi sabun bişirməyə razı sala bildi. Amma Cəbiş müəllim ortaya belə bir şərt qoydu. Sabunlar üç cür qablaşdırmada satılacaq. İçində 100 sabun olan paketin qiyməti 100 manat, 20 sabun olanın qiyməti 30 manat və 1 sabun isə 2 manatdan satılacaq.

   Sizcə n ədəd belə sabun almaq üçün ən azı nə qədər pul sərf etmək lazımdır?

Giriş verilənlərinin formatı

  Tək sətirdə sabunların sayı olan n ədədi ədədi verilir.

Çıxış verilənlərinin formatı

   Tələb olunan ən az məbləği tək sətirdə vermək lazımdır.

Nümunələr

Giriş verilənləri	Çıxış verilənləri
25 123 77	40 136 100

   Proqramı özünüz tərtib etməyə çalışın. Əgər alınmasa, aşağıdakı həll ilə tanış olun.

Dəniz quldurları

   Bildiyiniz kimi orta əsrlərdə dəniz quldurları okean və dənizlərdə at oynadırdılar. Qarşılarına çıxan hər ticarət gəmisi içindəkilərlə bir yerdə onların qurbanlarına çevrilirdi. Amma törətdikləri cinayətlərinə rəğmən onlar öz aralarında çox ədalətli idilər. Eləcə də bir-birlərinə qarşı böyük-kiçik yeri bilirdilər.

   Gəlin dəniz quldurlarını daha yaxından tanımaq üçün onlara aid bir məsələni həll edək. Günlərin bir günü dəniz quldurları böyük bir xəzinə tapırlar. Qərara gəlirlər ki, zinət əşyalarını satıb gəminin ehtiyaclarını ödəsinlər, qızıl sikkələri isə öz aralarında bölüşdürsünlər.

   Gəmidə n sayda dəniz qulduru var, tapdıqları xəzinədə də m sayda qızıl sikkə var. Dəniz quldurları qızıl sikkələrin bölgüsünü öz quldur ranqlarına görə aparırlar. Belə ki, onlar dərəcələrinə uyğun olaraq sıraya düzülür və hərə öz payını alır. Bu zaman ən kiçik quldur a sikkə, hər sonrakı quldur özündən əvvəlki yoldaşından bir sikkə artıq götürür. Sonda isə kapitan öz payını götürür və ondan sonra sikkə qalmır. Kapitana hər zaman planlaşdırıldığından iki dəfə artıq sikkə çatır. Buna heç kim etiraz etmir, çünki qaydalara görə kapitanın belə bir imtiyazı vardır.

   Əgər a və m məlumdursa, kapitanla birlikdə gəmidə neçə quldur olduğunu tapmalısınız. Komandasız kapitan adi quldurdur, ona görə n > 1 olacaq.

Giriş verilənlərinin formatı

  Tək sətirdə iki natural a və m (1 ≤ a ≤ 100, m < 15150) ədədləri verilir. Bütün giriş verilənlərinin düzgünlüyünə zəmanət verilir.

Çıxış verilənlərinin formatı

   Quldurların sayı olan n ədədini tək sətirdə vermək lazımdır.

Nümunə

Giriş verilənləri	Çıxış verilənləri
2 25	3

   Proqramı özünüz tərtib etməyə çalışın. Əgər alınmasa, aşağıdakı həll ilə tanış olun.

Mənbə: https://www.e-olymp.com